Tarih boyunca Türkler Orta Asya’dan Anadolu’ya ve Avrupa’ya kadar çok geniş bir alanda yaşamışlardır. Yapılan arkeolojik kazılarda en eski kültür merkezleri tespit edilmiş, bunlarda bulunan kalıntılarla tarihsel süreçteki gelişim gözler önüne serilmiştir.
Orta Asya’daki Türklere Ait En Eski Kültür Merkezleri
Türklerin ilk yerleşim yeri Orta Asya olup geçmişten günümüze Orta Asya’da pek çok arkeolojik kazı yapılmaktadır. Buna göre bölgedeki en eski kültür merkezleri şunlardır:
1-Anav Kültürü
Orta Asya’nın en eski kültürü olup M.Ö 4500-M.Ö 1000 yılları arasında Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarındaki Anav bölgesinde tespit edilmiştir.
Bölgede yapılan kazılarda yerleşik hayata geçildiği, tarımla ilgilenildiği, bakırdan ve topraktan eşyaların yapıldığını, dokumacılık yapıldığı, keçi, koyun, sığır gibi hayvanlar besledikleri görülmüştür. At da ilk kez Anav kültüründe görülmüştür.
2-Afanesyevo Kültürü
M.Ö 3000-M.Ö 1700 yılları arasında Altay-Sayan dağlarının etrafında tespit edilmiştir. Halkın hayvancılık, avcılık yaptığı, taştan ve bakırdan eşyalar yaptıkları keşfedilmiştir.
3-Andronova Kültürü
M.Ö 1700-M.Ö 1200 yılları arasında güney Sibirya, Altay Dağları ve Hazar’ın doğusunda oluşmuştur. En geniş yayılma alanına sahip kültürdür. İlk kez tunçtan ve altından yapılan eşyalar bulunmuştur. Eşyalarda hayvan figürlerinden süslemeler vardır.
4-Karasuk Kültürü
M.Ö 1200-M.Ö 700 yılları arasında Karasuk Nehri çevresinde oluşmuştur. Demirin ilk işlendiği kültür merkezidir. Aynı zamanda dört tekerlekli araba, keçe çadır, koyun yününden eşyalar tespit edilmiştir.
5-Tagar Kültürü
M.Ö 700-M.Ö 100 arasında Abakan bölgesinde gelişmiştir. Orta Asya’daki en gelişmiş kültür merkezi burasıdır. İki yüzlü keskin hançerler, hayvan başı işlemeli süs eşyaları, toka, taç, ok ucu, bilezik, tarak tarzı eşyalar bulunmuştur.
6-Kelteminar Kültürü
M.Ö 3000 yılında Harezm bölgesinde ortaya çıkarılmıştır. Kültürde balıkçılık ve avcılığa rastlanmıştır.
7-Altay Kültürü
Birçok kültür alanını kapsayan, geniş bir kültür merkezidir.
Yukarıdaki kültürlere ait detaylı bilgi için; Türk Kültür Çevreleri (wikipedia.org) göz atın.
Anadolu’nun En Eski Kültür Merkezleri
En eski kültür merkezleri Anadolu sınırları içinde de oldukça fazladır. Anadolu’daki en eski kültür merkezleri arasında Karain Mağarası, Beldibi Mağarası, Hallan Çemi, Tekkeköy Mağaraları, Yarımburgaz Mağarası, Çatalhöyük, Göbeklitepe, Çayönü, Hacılar, Fikirtepe, Yumuktepe yer almaktadır.
Kaynak : İlk Türk Kültür Merkezleri (kokturk.org)
