Dünya tarihine baktığımızda salgın kaynaklı ölümlerde korona virüs vakasından daha vahim durumlar mevcut. Örneğin İspanyol Gribi, Asya gribi, Rus Gribi, veba salgını… Bunlar içerisinde en çok insanın ölümüne yol açan ise İspanyol gribidir, diğer bir adıyla H1N1. Salgın çok fazla insanı etkiledi, öyle ki bu hastalığa yakalananlar arasında Atatürk’te vardı. Peki İspanyol gribi nasıl bitti ve İspanyol gribinde kaç kişi öldü, işte bu soruların cevapları…
Birinci dünya savaşının sonunda insanlar yaralarını sararken, Ocak 1918 tarihinde ABD, New Mexico eyaletinde ölümcül bir virüs vakası ortaya çıktı (çıkış yeri hakkında farklı teoriler mevcut) ve dünyada milyonlarca insanın ölümüne yol açtı. H1N1 virüsünün (bilinen adıyla domuz gribi) bir alt türü olan bu virüs, ilk başta önemsenmedi fakat Osmanlı Devleti dahil bir çok ülkeye hızlı bir şekilde yayıldı.
İspanyol Gribi Ne Zaman Oldu?
İlk kez Ocak 1918 tarihinde Amerika’da görülen ve Dünyaya yayılan virüsün çıkış yeri hakkında farklı teoriler mevcut (Çin’de ve Avrupa’da başladığı ile ilgili). Ancak bunlardan en çok kabul göreni Amerika’da çıktığıdır.
İspanyol gribi salgını, Aralık 1920 tarihine kadar yaklaşık 36 ay gibi bir süre zarfında etkisini gösterdi. Hatta bazı tarihçilere göre Birinci Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkan bu virüs, savaşın bitmesinde de büyük rol oynamıştır.
Aynı cephede savaşan insanlar arasında ve koğuşlarda hapşırma ve öksürme gibi nedenler İspanyol gribi ölüm oranını hızlı bir şekilde yükseltti. O dönemlerde gelişmemiş olan sağlık sektörü nedeniyle de gribin yayılması hızlandı. Tüm bunların yanında savaş sırasında yorgun ve bitkin düşen insanların bedenleri de yetersiz beslenmenin de etkisi ile bağışıklık sistemleri zayıfladı ve virüse yenik düştüler.
Salgının İsmi Neden İspanyol Gribi?
Salgın Amerika’da başladı ama hastalığın ismine İspanyol gribi ismi verildi. İspanyol nezlesi ismi verilmesinin asıl sebebi, İspanya’nın Birinci Dünya Savaşında yer almamış olmasıdır.
Savaşa katılan ülkeler içerisindeki askeri sansür nedeniyle Avrupa ülkelerinde bu salgından hiç bahsedilmedi. Dolayısıyla İspanya’nın da bu salgından hiç haberi olmadı. Gazetelerde ilk manşeti atan İspanya olunca grip vakası İspanyol gribi olarak adlandırıldı.
İspanyol Gribi Belirtileri
Bu gribin özelliği, zayıf, yaşlı ve çocuklardan ziyade sağlıklı genç erişkinleri etkilemiş olmasıdır. Çoğunlukla 15-40 yaş arasını etkileyen bu hastalık yetişkinler arasında daha ölümcül bir orana sahipti ve 48 saat içerisinde ölüme neden oluyordu. İspanyol gribinin belirtileri ise normal bir gribe hiç benzemiyordu. İşte bu gribin bazı belirtileri;
- Solunum zorluğu
- Diş ve saç dökülmesi
- Baş dönmesi
- Bazı hastalarda Görme ve işitme kaybı
- Uykusuzluk
- Akciğerde yaralar
- Yüzde kızıllık ardından yüz renginin maviye dönmesi, hastalar öldüğünde ise yüzlerinin simsiyah olduğu gözlemlenmiştir.
İspanyol Gribinde Kaç Kişi Öldü?
1918 Ocak ayında başlayan İspanyol gribi 2 sene içerisinde 500 milyon kişiye bulaştı ve yaklaşık 50 milyon insanın ölümüne neden oldu. Hatta tahminlere göre bu rakamın 140 milyona yakın olduğu belirtiliyor. Vaka sayısı o dönemdeki Dünya Nüfusunun yaklaşık üçte birine denk gelmekteydi. (bkz. wikipedia)
ABD nüfusunun %28’lik bir kısmı bu hastalığa yakalandı ve yaklaşık olarak 675 bin Amerikalı bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetti. Diğer ülkelerde de benzer tablolar vardı ancak bunlar içerisinde hastalıktan en çok etkilenen ülke Hindistan oldu, yaklaşık 17 milyon kişi İspanyol gribi nedeniyle hayatını kaybetti.
İspanyol Gribi Ölüm Oranı
O dönemde 1. Dünya Savaşından daha fazla insanı öldüren İspanyol gribi ölüm oranı yaklaşık %10’du. Yani hasta olan her 10 kişiden 1’i ölmekteydi. Vaka sayısının 500 milyon olduğu ve 50 milyon kişinin ölümüne sebep olduğu tahmin edilmektedir.
Ek bilgi : Araştırmalara göre İspanyol gribi yaşanmamış olmasıydı, şu anki Dünya nüfusu 500 milyon daha fazla olacaktı.
İspanyol Gribi Nasıl Bitti?
Pandemi olarak kabul edilen İspanyol gribi nasıl bitti sorusunun cevabını net olarak verilemiyor fakat bu konuda kabul gören bir kaç teori mevcut.
1918 senesinin sonlarına doğru ikinci bir dalga başlamıştı ve salgının yeniden başlamasına neden olmuştu. Bu dalga sonrası yeni vaka sayıları da aniden düşmeye başladı. Örneğin hastalık sebebiyle Pensilvanya’da bir şehir olan Filedelfiya’da 16 Ekim 1918’de 4597 kişi ölmüştü. 11 Kasım 1918 tarihinde ise hastalık neredeyse şehirde bitmişti. İspanyol gribinin nasıl bittiği ile alakalı 2 farklı teori mevcut;
Teori 1 – Doktorların Başarısı : Hastalığın bitmesinde en etkin rol, doktorların virüse yakalanan kurbanlarda zatürreyi önleme ve tedavi etme konusunda kendilerini geliştirmeleri ile başlamıştır.
Teori 2 – Mutasyon : Kabul gören bir başka teori ise 1918 yıllarının sonuna doğru virüsün daha az ölümcül olacak şekilde mutasyona uğramasıdır. Öyle ki patojenik virüslerin zaman içerisinde daha az öldürücü olmaya eğilimleri vardır.
İspanyol gribi ve koronavirüsü aynı şartlarda karşılaştırmak çok adil olmaz çünkü o zamanın koşulları ve savaş durumu insanların bağışıklığını düşürmüştü. Ayrıca bulaş konusunda fazla önlem alınamamış ve yoğun bakım ünitesi gibi sağlık ekipmanları da o dönemde mevcut değildi.
Aynı koşullarda değerlendiremesek de İspanyol gribi ve Covid-19 korona virüsünün aslında birçok ortak noktası mevcut. Örneğin bazı teorilere göre ikisi de Çin’de başladı, bunun yanında ikisinin de nefes darlığı ve zatürre gibi belirtileri var. Ayrıca o dönemde de insanlar hastalığın bulaşmasını önlemek için birbirinden uzak duruyor, maske takıyor ve evlerine kapanıyordu.
İspanyol gribi nasıl bittiyse umarız covid-19’da biran önce biter ve daha fazla insanın ölüme neden olmadan biran önce aşı veya ilaç tedavisi bulunur. Tedavi bulunana kadar siz bağışıklığınızı güçlü tutun. Aşağıdaki 12 öneri ile bağışıklığınızı güçlü tutabilirsiniz;
İspanyol Gribine Yakalanan Ünlü İnsanlar
Hastalığa yakalananlar arasında ulu önder Mustafa Kemal Atatürk dahil bir çok meşhur insan var. Nazım Hikmet, Sultan Vahdettin, Ünlü düşünür Max Weber, İspanya Kralı XIII. Alfonso gibi isimlerde bu hastalığa yakalanmıştır. Atatürk Samsun’a hareket etme hazırlıkları içerisindeyken bu hastalığa yakalanmış ve hastalığı Beşiktaş’taki evinde atlatmıştır.
Nâzım Hikmet dizelerinde İspanyol nezlesinden şöyle bahseder: “Biz ki İstanbul şehriyiz, Seferberliği görmüşüz: Kafkas, Galiçya, Çanakkale, Filistin, Vagon ticareti, tifüs ve İspanyol nezlesi bir de İttihatçılar, bir de uzun konçlu Alman çizmesi 914’ten 918’e kadar yedi bitirdi bizi.”
