Bakteriler ve insanlar arasında çok önemli bir ilişki vardır. Tüm bakterileri genellikle zararlı bakteriler olarak düşünsek de, bu her zaman doğru değildir. Tam tersi şekilde bakteriler hayatımızı çeşitli şekillerde kolaylaştırır. Aslında yararlı bakteriler olmadan hayatta kalamayız. Öte yandan zararlı bakteriler de bizi hasta edebilir. Bu yazımızda vücudumuz için hem faydalı hem de zararlı olan bakteriler hakkında bilgi vereceğiz.
Vücudumuzda hücre sayısından on kat daha fazla bakteri vardır. Bu bakterilerin büyük bir kısmı zararsızdır. Bununla birlikte, bazıları da hastalanmamıza neden olabilir. Bakteriyel hastalıkların örnekleri arasında tetanoz, sifiliz ve gıda zehirlenmesi yer alır. Bakteriler doğrudan bir kişiden diğerine yayılabilir. Örneğin dokunma, öksürme veya hapşırma yoluyla yayılabilirler. Ayrıca yiyecek, su veya nesneler yoluyla da yayılabilirler.
Bakteri Nedir?
Bakteri kelimesini düşündüğünüzde aklınıza ne geliyor? Hastalık ve enfeksiyon taşıyan zararlı mikropları düşünebilirsiniz. Bazı bakterilerin sizi çok hasta edebileceği doğru olsa da tüm bakteriler kötü değildir.
Bakteriler, diğer birçok organizmaya kıyasla daha basit bir yapıya ve yaşam şekline sahiptir. Tek bir hücreden oluşurlar ve bu hücre, var olan diğer hücre türlerinin çoğundan daha küçük ve daha az karmaşıktır. Bakteri hücrelerinin çekirdeği yoktur. Ayrıca diğer hücrelerin sahip olduğu birçok organelden (mitokondri gibi) yoksundurlar.
Bakteriler, hücre sitoplazmasında oturan tek bir dairesel kromozoma sahiptir. Bilim adamları bakteri hücrelerine prokaryotik derler. Bu kelime bakteri hücrelerinde çekirdek eksikliğini tanımlar ve onları daha karmaşık hücre türlerinden (ökaryotik) ayırır. İnsan vücudunda yaşayan milyonlarca mikroskobik bakteri, çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük tek hücreli organizmalar vardır. Bu küçük organizmalar, yiyecekleri sindirmek gibi her gün yaptığımız eylemlerde bize yardımcı olur.
Yararlı Bakteriler
Yararlı bakteriler vücudumuzun yiyecekleri sindirmesine ve besinleri emmesine yardımcı olur. Bağırsak yolunda folik asit, niasin ve B6 ve B12 vitaminleri dahil olmak üzere çeşitli vitaminler üretirler. Yayınlanan bir araştırmaya göre yararlı bakteriler, bağırsaklarda bulunan zararlı bakterileri dışarı atar, onların büyümelerini engelleyen asitler üretir. Bağışıklık sistemini onlarla savaşması için uyararak hastalığa neden olan tehlikeli akrabalarına karşı bizi korurlar.
Yararlı bakteriler vücudumuzda çoğaldığında ve geliştiğinde, koruyucu olarak hareket ederler. Ancak bazen vücudumuzdaki faydalı bakterileri kendimiz öldürüyoruz. Zararlı bakterilerden kurtulmak için eczanelerden satın aldığımız antibiyotikleri kullanarak yararlı olan bakterileri de öldürmüş oluruz. Bu durum ise, vücutta ishale ve diğer mide sorunlarına yol açabilecek bir bakteri dengesizliğine sebep olabilir.
Bakteriler hayati ekosistem hizmetleri sağlar. Onlar önemli ayrıştırıcılardır. Karbon ve nitrojen döngüleri için de gereklidir. İnsan bağırsaklarında milyarlarca bakteri vardır. Yiyecekleri sindirmeye, vitamin yapmaya ve diğer önemli rolleri oynamaya yardımcı olurlar. İnsanlar ayrıca bakterileri başka şekillerde de kullanırlar:
- Etanol ve enzimler gibi ürünler oluşturmak.
- Antibiyotik ve aşı gibi ilaçlar yapmak.
- Metan gibi biyogaz yapmak.
- Petrol sızıntılarını ve zehirli atıkları temizlemek.
- Zararlı bakterileri öldürmek.
- Gen terapisinde normal genlerin insan hücrelerine aktarılmasını sağlamak.
- Gıdaları fermente etmek (sütün mayalanması, yoğurt yapımı, hamurun mayalanması vs.)
Yararlı ve faydalı bakterilere verilebilecek örnekler arasında probiyotikler örnek gösterilebilir. Lactobacillus Acidophilus, Bifidobacterium Bifidum, Streptococcus Thermophilus ve Bacillus Coagulans yararlı bakteri türlerinden bazılarıdır.
Zararlı Bakteriler
Çok sayıda hastalığa neden olabilecek bakteriler vardır. Zararlı bakterilere patojenik bakteri denir çünkü bunlar streptokok boğaz enfeksiyonu, pnömoni, difteri, frengi, diş çürümesi, kolera, tüberküloz ve gıda zehirlenmesi gibi hastalıklara neden olurlar. Zararlı bakterilerin sebep olduğu etkiler antibiyotikler ve reçeteli ilaçlarla düzeltilebilir.
Ancak ilaç kullanmak yerine alınacak olan önlemler her zaman daha etkilidir. Bu hastalığa neden olan bakterilerin çoğu, açıkta kalan yüzeylerin, aletlerin ve diğer araçların sterilize edilmesi veya dezenfekte edilmesiyle ortadan kaldırılabilir. Bu yöntemler arasında ısı, dezenfektanlar, UV radyasyonları, pastörizasyon, kaynatma vb. bulunur.
Tüm bu bilgiler toparlandığında, bakteriler zararlı olmaktan daha çok insanlar için faydalıdır. Vücudumuz dışında bakteriler birçok çeşitli alanda hayatımızı kolaylaştırmaktadır. Bu değerlendirmeler arasında tereyağı ve peynir yapımı, antibiyotik üretmek ve kanalizasyon tesislerindeki atıkları ayrıştırmak vardır. Bakteriler son derece dirençli canlılardır ve bazıları en zorlu ortamlarda yaşayabilir. Bakteriler biz olmadan hayatta kalabileceklerini göstermiştir, ancak biz onlarsız asla yaşayamayız.
Zararlı bakterilere örnek olarak Acinetobacter baumannii, Psödomonas aeruginosa, Enterobakterler, Enterokok faecium, Helikobakter pilori, Salmonella gibi türler gösterilebilir.
Kaynaklar : Faydalı ve Zararlı Bakteriler
