1. Anasayfa
  2. Eğitim

Dünyanın Katmanları / Yerin Katmanları Nelerdir?

Dünyanın Katmanları / Yerin Katmanları Nelerdir?

Dünyanın iç kısmında yüzeyde görebildiğimizden daha fazlası vardır; Dünyanın katmanlarından ve çekirdekten oluşan bir sıralama. Yaşam koşullarını oluşturmak için hepsi birbiri ile uyumlu ve hepsinin bir amacı var.

Dünya’yı ortadan kesilmiş bir elma gibi düşünün, bu durumda birden çok katmana sahip olduğunu görürdük. Ama elbette, Dünyamızın içi bizim için bazı gizemler barındırmaya devam ediyor. Bilim adamları başka dünyaları keşfederken, uyduları yörüngeye yerleştirirken, üstünde yaşadığımız dünyanın katmanları ise birçok gizli bilgiyi saklamaya devam ediyor.

Her katmanın, gezegenimizin temel süreçlerini etkileyen bileşimi ve özellikleri vardır. Bunlar dıştan içe doğru sırayla hava katmanı, su katmanı, yer kabuğu, manto ve çekirdek. Dünyanın katmanlarına bir göz atalım ve neler olduğunu görelim.

Dünyanın Katmanları İçten Dışa Sırasıyla

Tüm karasal gezegenler gibi, Dünya’nın içi de farklıdır. Bu, iç yapısının bir soğan kabuğu gibi düzenlenmiş katmanlardan oluştuğu anlamına gelir. Her katman için kimyasal ve jeolojik özelliklerinin yanı sıra sıcaklık ve basınçtaki muazzam farklılıklar ile öncekinden ayırt edilen bir başkasını bulacaksınız.

Milyarlarca yıl önce oluşan dünya, birkaç katmandan oluşur. Bir katman, yerleştirilen bir malzemenin kalınlığı olarak tanımlanır. Toprak söz konusu olduğunda, bu katmanlar çoğunlukla kaya ve demirden oluşur. Her katmanın kendine has özellikleri ve amacı vardır.

dünyanın katmanları

Yeraltında ve yerüstünde olmak üzere dünya 5 ayrı katmandan oluşur. İçten dışa doğru Dünyanın katmanları şöyle sıralanır:

  • Çekirdek katmanı (Barisfer)
  • Magma katmanı – Manto (Pirosfer)
  • Yer kabuğu (Litosfer)
  • Su katmanı (Hidrosfer)
  • Hava katmanı (Atmosfer)

Dünyanın Katmanlarının Özellikleri

Dünyanın merkezine seyahat edebilseydik, yaklaşık 6.400 km yol almamız gerekirdi. Dünyanın çekirdeğine giden yol boyunca, kimyalarına veya fiziksel durumlarına göre iki farklı şekilde sınıflandırılabilen kaya katmanlarından geçecektik.

Kayaların kimyasal bileşimine göre, dünyanın iç kısmı üç katmana ayrılır:

  1. Yer kabuğu,
  2. Magma,
  3. Çekirdek.

Yer yüzünde kalan kısımda ise iki katman yer alır:

  1. Su katmanı,
  2. Hava katmanı.

Şimdi bu katmanların özelliklerine bir göz atalım:

Çekirdek (Barisfer)

İç ve dış olmak üzere iki katmandan oluşur. Dünya 4,5 milyar yıl önce oluşumu sırasında, tüm ağır malzemeler merkeze batmış ve iç çekirdeği oluşturmuş, hava ve su gibi daha hafif olanlar yer kabuğunun tabakasının üstünde kalmıştır.

Dünyanın en derin bölümü olan çekirdek, Dünya kütlesinin % 33’ünü oluşturur ve yaklaşık 3360 kilometre menzile sahiptir, bu da Mars gezegeninden daha büyüktür. Dünyanın merkezi, atmosfer basıncının birkaç milyon katı (7 milyar milibarın üzerinde) olmak üzere çok büyük bir baskı altındadır. Araştırmacılar, merkezin temelde demir ve nikelden yapıldığını, iç çekirdek ve dış çekirdek olmak üzere iki belirgin alandan oluştuğunu tespit etmişlerdir.

Magma (Pirosfer)

Dünyanın katmanları içerisinde yer alana magma, yer kabuğu katmanının altında başlar ve daha yoğundur. 3.000 Km kalınlığındadır. Çoğunlukla magnezyum ve demir bakımından zengin silikat kayalardan oluşur. Bu katman tam anlamıyla sağlam değildir. Bazı yerlerde magma olarak adlandırılan tamamen erimiş lavlardan oluşur.

Magma yer kabuğuna yaklaştığında yanardağlardan lav olarak patlar. Bu katmanda kayalar sürekli hareket halindedir. Çekirdekten gelen iç ısı nedeniyle yükselir ve batarlar, konvektif akımları oluşur. Bu konvektif akımlar aynı zamanda tektonik plakaların hareket edip çarparak depremlere neden olur.

Yer Kabuğu (Litosfer)

Bu katman, üzerinde durduğunuz katmandır. Bildiğiniz tüm dağ, orman ve okyanuslar bu katmanda yer alır. Dört tabakanın en ince tabakasıdır. Bu tabaka karada 70 Km, bazı okyanus tabanlarında 5 Km kalınlığındadır. Kabuk çoğunlukla silika, alümina, kireç, magnezya ve demir oksitten (pas) oluşur.

İki tür yer kabuğu vardır: okyanus kabuğu ve kıtasal kabuk. Okyanus kabuğu, okyanusların altında yer alır ve yaklaşık 8 km kalınlığındadır. Kıta kabuğu, kıtaları oluşturan kayadır. Yaklaşık 32 ila 40 km kalınlığındadır.

Yer kabuğu, mantonun yakınında 871 ° C’ye ulaşabilir. Yüzeydeki hava sıcaklığı ile aynıdır.

Su Katmanı (Hidrosfer)

Uzaydan bakıldığında Dünyayı bugüne kadar keşfedilen diğer tüm gezegenlerden veya diğer astronomik cisimlerden ayıran kendine özgü koyu mavi ve parlak gümüş bir renk göze çarpıyor. Bu renkler, Dünya’nın hidrosfer adı verilen çok ince bir akışkan dış bölgesindeki su katmanından kaynaklanmaktadır. İşte bu katmana Hidrosfer adı verilir. Okyanuslar, kutup buzulları, nehirler ve göller, yeraltı suyu ve atmosfer nemi dahil olmak üzere yer kabuğunun su dolu kısmını ifade eder.

Su, Dünya yüzeyinin yaklaşık %75’ini kaplar ve üzerindeki her yaşam biçimi için gereklidir. Dünya, su döngüsü sayesinde sürekli bir değişim halinde katı (buz), sıvı ve gaz halindeki tek gezegendir. Hidrolojik döngü, sıcaklık değişiklikleri ve aynı zamanda iklim ve ekosistemler üzerinde büyük bir etki yaratan bir ısı enerjisi değişimini içerir.

Hava Katmanı (Atmosfer) 

Dünya üzerindeki tüm yaşamı koruyan, sıcaklıkları nispeten küçük bir aralıkta tutan ve zararlı güneş ışığı ışınlarını engelleyen koruyucu bir gaz tabakasıdır. Dünyanın yerçekimi sayesinde gezegenin yüzeyine yakın tutulur.

Atmosfer:

  • Soluduğumuz havayı içerir,
  • Güneşin ısısını korumaya yardımcı olur ve uzaya geri kaçmasını önler,
  • Canlıları güneşten gelen zararlı radyasyondan korur,
  • Dünyanın su döngüsünde önemli bir rol oynar,
  • Dünyadaki iklimi ılıman tutmaya yardımcı olur.

Kaynaklar : Yerin Merkezine Seyahat (Prof. Dr. Veysel Işık), Hifrosfer (nationalgeographic.org), İçten Dışa Dünyanın Katmanları (herculeajonesdiv1.weebly.com)

Tepkini Göster
  • 11
    sevdim
    Sevdim
  • 0
    alk_lad_m
    Alkışladım
  • 2
    e_lendim
    Eğlendim
  • 1
    _rendim
    İğrendim
  • 0
    d_nceliyim
    Düşünceliyim
  • 1
    k_zg_n_m_
    Kızgınım!

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir