Süt hayvancılığı binlerce yıldır tarımın bir parçası olmuştur. Süt inekleri, büyük miktarlarda süt üretmek için özel olarak yetiştirilir. Süt inekleri, yılın 10 ayı süt üretebilmeleri için yılda bir buzağı doğurmaları gerekmektedir. Genellikle doğumdan sonraki üç ay içinde yapay olarak tohumlanırlar.
Süt inekleri genellikle ortalama 3 yıl boyunca çok yüksek süt verimi üretebilir, daha sonra kesilir. Dünyada yaklaşık 250 milyon inek süt üretiyor. Kuzey Amerika’da yaklaşık 10 milyon, AB’de 23 milyon, Avustralya ve Yeni Zelanda’da 6 milyon kadar süt ineği bulunmaktadır. Şu anda 12 milyondan fazla ineğin süt ürettiği Çin gibi süt tüketimiyle bilinmeyen ülkeler başta olmak üzere Asya’da da giderek süt üretimi artıyor.
Tıpkı köpekler veya atlar gibi, birçok farklı inek türü vardır. Süt inekleri arasında dünya genelinde en tanınmış ve en iyi bilinen iki cinsi Holstein ineği ve Jersey ineğidir. Ülkemizde de yerli ırklardan süt üretiminde faydalanılmaktadır.
Süt İnekleri Kendini Nasıl Belli Eder
Yedikleri yemleri yüksek miktarlar ile süte dönüştürebilecek süt inekleri kendilerini aşağıdaki özellikleri ile belli eder;
- Narin ve ince bir vücutları vardır,
- Gelişmiş memelere sahiptir,
- Zayıf, adelesiz ve kuru bir görünüşe sahiptir,
- Gerdanları belli olmaz, göğüs uzunluğu fazladır,
- Sırtları düzdür,
- Vücutlarının ön kısmı dar, arka tarafları ise daha gelişmiştir.
Yerli Süt İnekleri
1)Yerli Kara Sığırı
Anavatanı: Türkiye
- Vücudu tamamıyla siyah renktedir.
- Dar ve uzun bir kafa yapısına sahiptir. Kısa boynuzları vardır.
- Bünyesi biraz zayıftır. Yerli cinsler içerisinde en küçük olanıdır.
- Ağırlığı 200-300 kg civarındadır. Bu sebeple et için beslenmesi uygun değildir.
- Yerli Kara Sığırı yıllık süt verimi 800-900 kg civarındadır.
- Sütün yağ oranı %4 ila %7 arasındadır.
2)Güney Anadolu Kırmızısı Sığırı
Anavatanı: Türkiye
- Sarımsı ve tarçına benzer bir rengi vardır.
- Çabuk gelişir.
- Canlı ağırlığı 300-500 kg arasındadır.
- Zor şartlarda yaşamaya müsait bir yapısı vardır.
- Dağlık, engeli arazilerde beslenmeye kolayca adapte olur.
- Yerli Güney Sarısı Kilis Irkı süt verimi yıllık 2000-5000 kg arasında değişmektedir.
- Sütteki yağ oranı %4 civarındadır.
3)Doğu Anadolu Kırmızısı Sığırı
Anavatanı: Türkiye
- Kahverengi bir renge sahiptir.
- Doğu Anadolu Bölgesi’nde yetiştirilmektedir. Geç gelişir.
- 10-20 cm büyüklüğünde boynuzları vardır.
- Canlı ağırlığı yaklaşık 350 kg civarındadır.
- Soğuk iklim şartlarına müsait yapıdadır.
- Doğu Anadolu Kırmızısı Sığırı süt verimi beslenme koşullarına göre yıllık 600-1200 kg arasındadır.
- Sütteki yağ oranı %5 – %8 arasındadır.
4)Boz Irk Sığırı
Anavatanı: Türkiye
- Gümüş ile kül arasında bir rengi vardır.
- Yavruları kahverengidir.
- 8 ila 46 cm arasında boynuzları vardır.
- Anadolu ve Trakya bölgesine özgür bir ırktır ve daha önceleri devlet desteği sağlanmıştır.
- İskelet yapılarının sağlam olmasından ötürü çeki özelliği yüksektir.
- Boz Irk Sığırı süt verimleri yıllık 1000-1200 kg arasındadır.
- Sütlerindeki yağ oranı %4 civarındadır.
5)Zavot Sığırı
Anavatanı: Türkiye
- Özellikle Ardahan ve Kars gibi soğuk iklimlerde besiciliği yapılır.
- Krem rengindedir.
- Besi özelliği ve et kalitesi en iyi olan yerli sığırımızdır.
- Zavot sığırı süt verimleri yıllık 1600-2000 kg arasındadır.
- Süt yağı oranı %4 civarındadır.
Yabancı Süt İnekleri
1)Holstein Sığırı (Siyah Alaca)
Anavatanı: Hollanda.
- Siyah-beyaz lekelerine ek olarak, diğer süt ineklerinden daha fazla süt üretir.
- Sağlıklı bir Holstein buzağı, doğumda 90 kilo veya daha ağırdır.
- Dünya’ya dağılmış bir ırktır, her 5 sığırdan 1 tanesi Holstein ırkındandır.
- Holsteinlar en yüksek ortalama süt üretimine sahiptir. Yıllık süt verimleri 3000-8000 kg arasındadır.
- Sütteki yağ oranları %3-4 arasındadır.
- Aynı zamanda iyi bir yiyecek dönüştürme oranına (yiyecekleri süte dönüştürme) sahiptirler.
2)Jersey Sığırı
Anavatanı: İngiliz Kanalı’ndaki Jersey Adası.
- Jersey’in rengi açıktan koyu kahverengiye değişir, iri gözleri ve uysal bir yapısı vardır.
- Süt ineği ırklarının içerisinde sıcağa en dayanıklı olanıdır.
- Ülkemizde genellikle Karadeniz bölgesinde yetiştirilir.
- Tüm süt cinsleri arasında en yüksek yağ içeriğine sahip olan Jersey ineklerinden elde edilen süt, peynir, dondurma ve krem şanti için oldukça uygundur.
- Jersey, en küçük süt ineği cinslerinden biridir. Yine de süt üretimi, yıllık 2500-4500 kg arasındadır.
- Sütteki yağ oranı diğerlerine göre yüksektir (%5-8 arasında).
3)Guernsey Sığırı
Anavatanı: İngiliz Kanalı’ndaki Guernsey Adası
- Guernsey, açık kahverengi ile altın rengi arasında değişebilir ve genellikle vücudunda beyaz bacaklar ve beyaz alanlar bulunur.
- MS 980 civarında keşişler tarafından adaya getirilen Fransız sığırlarından türemiştir.
- Bu inekler çok uyumludur.
- Guernsey’ler ten rengi ve beyaz renkleri ile ayırt edilir.
- Guernsey Sığırı yüksek yağ içeriğiyle (%5) yılda ortalama 4000 kg süt verebilirler..
4)Ayrshire Sığırı
Anavatanı: İskoçya
- Ayrshire inekleri, isimlerini geliştirdikleri İskoçya’daki Ayr ilçesinden alırlar.
- Kırmızı ve beyaz tüyleri vardır ve memelerinin şekli ve süt kalitesi ile bilinir.
- Ayrshireler verimli otlayıcılar ve verimli süt üreticileridir. Fakat diğer ırklara göre biraz asabi yapıdadır.
- Ayrshire sığırları yıllık ortalama 4000-5000 kg süt üretirler.
- Sütlerindeki yağ oranları %4 civarındadır.
- Ayrıca tüm beslenme şekillerine son derece uyumludurlar.
5)Shorthorn Sığırı
Anavatanı: Büyük Britanya.
- Shorthorn sığırları et için yetiştirilebilir, süt üretebilir bir cinstir.
- Shorthorn, dayanıklı, iyi huylu, verimli bir süt ineğidir.
- Mükemmel bir gıda dönüştürme oranına (yiyecekleri süte dönüştürme) ve orta derecede süt üretimine sahiptir.
- Shorthorn Sığırları yıllık 5000-6000 kg süt üretebilirler.
- Sütteki yağ oranı %3.5 civarındadır.
6)İsviçre Esmeri (Brown Swiss) Sığırı
Anavatanı: İsviçre Alpleri.
- Adından da anlaşılacağı gibi, Brown Swiss ırkı İsviçre’de gelişmiştir.
- Kahverengi İsviçre rengi gümüşten koyu kahverengiye değişir ve büyük kulaklara sahiptir.
- Aynı zamanda deniz seviyesinden 3500 metre yükseklikte meralarda gelişen doğal olarak güçlü ve dayanıklıdırlar.
- Sütleri, yüksek protein-yağ oranı nedeniyle peynir yapmak için idealdir.
- Brown Swiss’in ortalama süt üretimi, Ayrshire ile benzer, yıllık 3000-6500 kg civarındadır.
- Sütlerindeki yağ oranı %3-4.5 arasındadır.
Süt İnekleri Hakkında 5 Soru 5 Cevap
1)Hangi ineğin sütü daha yağlı olur?
- Jersey sığırının sütteki yağ oranı diğer ırklara göre daha fazladır. Yağ oranı %5 ile %8 arasında süt üretmektedir.
2)Hollanda inekleri ne kadar süt verir?
- Dünya’daki her 5 sığırdan 1’i olan Hollanda inekleri (Holstein) yıllık ortalama 3000-8000kg arasında süt üretmektedir.
3)Süt inekleri için devlet hibe desteği nasıl alınır?
- Bazı şartları yerine getirmeniz taktirde hibe desteği alabilirsiniz. Tabi ki ineklerin hepsini hibe desteği ile alabileceğinizi düşünmeyin. Sizin de ortaya bir sermaye koymanız gereklidir. Tarla tapusu, gelir belgesi, diğer hayvanlara ait belgeler istenenler arasındadır. Kosgeb’in belirli dönemler ile bu konuda bir çok desteği bulunmaktadır. Bunun dışında Ziraat Bankasının da sıfır faizli inek kredisi gibi olanakları mevcuttur.
4)En çok süt veren inek cinsi hangisidir?
- Et ve Süt Kurumunun internet sitesinde belirtilen değerlere göre yabancı ırklarda Holstein, Simental ve Guernsey cinsleri en çok süt veren inek cinsleri arasındadır. Yerli inek ırkları içerisinde ise en çok süt veren cins Güney Anadolu Kırmızısı Sığırıdır.
5)Simental sığırı süt verimi nedir? Holstein-Simental Karşılaştırması
- Simental sığırının süt verimi yıllık ortalama 6500 lt civarındadır. Holstein sığırınında süt verimi bu değerlere yakındır. Ancak Holstein cinsi özel ve ıslak edilmiş ineklerde yıllık üretim 10000 lt’ye kadar çıkmaktadır.
Kaynaklar: Yerli ve Yabancı Süt Sığır Cinsleri (esk.gov.tr), Sığır Yetiştiriciliği (avys.omu.edu.tr)
