Bizans İmparatorluğu 325-1453 yılları arasında Roma İmparatorluğu’nun devamı olarak tarih sahnesinde yer almıştır. Bizans bayrağı, haç ve çift başlı kartalın ortak unsurlarıyla birlikte kullanılan çeşitli bayraklardan oluşur. Bayrağın üzerinde devlet ve donanma bayrakları, sembolleri ve amblemleri vardır.
Haç, Bizans devletinin resmi sembolüdür. Çift başlı kartal ise son yüzyıllarda İmparatorluğun bayrağı olarak kullanılmıştır. Ancak çoğunlukla bir İmparatorluk amblemi olarak var olmuştur.
Bugün hem haç hem de çift başlı kartal, Bizans İmparatorluğu’nun resmi devlet bayrakları olarak kabul edilir. Günümüz Yunan bayrağında haç kullanılması nedeniyle, nüfusun çoğunluğu çift başlı kartalın Bizans İmparatorluğunu temsil ettiğini düşünmektedir.
Bizans Bayrağının Anlamı ve Geçmişi
Bizans İmparatorluğu’nun bayrağında çoğunlukla çift başlı kartal görülür. Bu sembol Bizanslılar tarafından ortaya konulmamıştır. Anadolu’da Hitit dönemine ait geleneksel bir motiftir. Bizanslılar çift başlı kartal sembolünü sadece İmparatorluğun son yüzyıllarında kullanmıştır.
Bizans bayrağında çift başlı kartal siyah renkte olup sarı veya kırmızı zemin üzerinde yer alır. Sarı renk; zenginliği, refahı ve krallığı sembolize eder, siyah taçlı çift başlı kartal; Konstantinopolis’ten gelen son Yunanca konuşan “Roma” hanedanı olan Palaiologos hanedanının sembolüdür. Çift başlı kartal, hanedanın hem Asya hem de Avrupa’daki çıkarlarını sembolize eder.
Kartalın sağ ayağında bir haç ve sol ayağında İmparatorluğun seküler ve ruhani karakterini simgeleyen bir küre (dünya) bulunur. Kartalın başı Doğu’dan Batı’ya İmparatorluk hakimiyetini simgeleyerek sağa ve sola bakar. Aynı zamanda devlet ve dinin bir bütün olduğunu simgeler.
Kartal, Anadolu’da Yunanlılara, Hititlere ve hatta Sümerler’e kadar daha önce var olmuştur. Ayrıca adaletsizliği cezalandıran dev bir kartal (daha çok iki başlı) olduğu da söylenmektedir.
Haç işaretli olan bayrak ise, Geç Antik Çağ’dan beri Bizans’ta sıkça kullanılıyordu. 4. yüzyıldan sonra, dörtlü harfler eşliğinde haçlar kullanılmıştır. Bu harfler özellikle de çeşitli çağrıların kısaltmalarını oluşturuyordu. Altın disklerle dörde bölünmüş haçlı bayrakları 10. yüzyıldan günümüze kadar gelmiştir. Bizans imparatorluğu ise 13. yüzyılın başlarından itibaren bilinmektedir.
Bizans Bayrağında Ay Yıldız Var mıdır?
Bizans bayrağı içerisinde ay yıldız şekli mevcut değildir. Bazı kentlerinde sancak olarak ay yıldız kullanıldığı belirtilmektedir. Zaten hilal ve yıldız Anadolu’da Bizans öncesi dönemlerde de görülmektedir. Sümerlilerde sekiz köşeli yıldız ve hilal kullanıldığı bilinmektedir.
Anadolu’da yapılan kazılarda Sümerlilere ait ören yerlerinde bu figürlere rastlanmıştır. Bazı kaynaklarda hilal Artemis’in simgesi, yıldız ise Hz. Davut’un sembolü olarak geçer.
Bizans Bayrağı ve Selçuklu Bayrağının Karşılaştırması
Çoğu insan Bizans bayrağı ile Selçuklu bayrağı arasında bir bağlantı olup olmadığını düşünür. Çift başlı kartalın Orta Asya geleneklerinden türediği ve Selçuklu Türkleri ile birlikte Doğu Akdeniz’e yayıldığı iyi bilinmektedir.
Selçuklularda çift başlı kartal; güç, kuvvet, kudret ve hakimiyet anlamına gelmekteydi. Bizanslılarda ise kilise ve devletin, bir arada tutulup yönetildiğini simgelemekteydi. Yani semboller benzerdir fakat anlamları farklı nitelendirilmektedir.
Kaynaklar : Bizans Bayrakları(wikipedia.org), Bizans İmparatorluğunun Bayrakları (althistory.fandom.com)