Ülkemizde sanayi faaliyetleri 1950’li yıllarda özel teşebbüsün desteklenmesiyle gelişme göstermiş, son yıllarda ise büyük bir ilerleme kaydetmiştir.
1980’ e kadar özellikle tarım ürünleri ihracatı yapılırken, günümüzde ihracatının %90’dan fazlası sanayi ürünlerinden oluşmaktadır. Türkiye’de başta gelen ihraç ürünleri; giyim ve dokuma, makine-teçhizat, gıda, motorlu kara taşıtları, kimyasal madde, dayanıklı tüketim ürünleri, metal, rafine edilmiş petrolden oluşmaktadır.
Sanayi Nedir?
Sanayi, devamlı ya da belli dönemlerde makinelerle, hammaddeye biçim vererek toplu olarak üretim yapılan iş koludur. Sanayi belirli bir alan için mal ve hizmet üretiminde yer alan şirketler, kişiler ve kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen tüm ekonomik faaliyetlerin bütünüdür.
Sanayi devrimiyle birlikte endüstriyel faaliyetler büyük bir gelişme kaydetmiştir. Ekonominin en önemli temeli olan sanayi ile birlikte özellikle hammaddeler işlenmeye başlamış, sanayi yatırımları ve faaliyetleri artmıştır. Bu gelişmeler ile birlikte küreselleşme ortaya çıkmıştır. Bu sebeple dünya genelinde hızlı bir şekilde sanayi atağı görülmüştür.
Sanayi faaliyetleri, ülkelerin gelişmesinde, ekonomik kalkınmasında ve refahında büyük rol oynamaktadır. Sanayi, günümüzde ülkelerin ekonomik seviyesini belirleyen ilk faktör haline gelmiştir.
Ülkelerdeki sanayi faaliyetleri ile birlikte aşağıdaki durumlar gözlemlenir:
1. İhracat artarak hammadde ithalatı büyür.
2. Dış ticaret kapasitesi büyür.
3. Tarıma dayalı işgücü azalır, sanayide çalışan sayısı artar.
4. Yaşam koşulları iyileşir.
5. İşsizlik oranı düşer.
6. Kalifiye eleman ihtiyacı artar.
7. Kişi başına düşen milli gelir yükselir.
8. Köylerden kente göç artar.
Türkiye’deki Sanayi Faaliyetleri
Cumhuriyetin ilanına kadar çeşitli sebeplerle düşüş yaşayan Türkiye sanayisi, cumhuriyetin ilanından sonrada özellikle Atatürk’ün destekleriyle devlet politikası olarak sanayi kuruluşları açılmaya başlanmıştır. 1950’lerden sonra tekrar hareketlenme olanağı bulmuş ve zaman içinde özel yatırımcıların kurduğu sanayi tesisleriyle üretim faaliyetleri artmıştır.
Önceleri tarıma dayalı bir ekonomi ve buna bağlı sanayi faaliyetleri yapılırken 1980 sonrası diğer alanlarda gelişmeler görülmüştür. 2000 yıllardan sonra teknolojinin de gelişmesiyle birlikte ülkemizde sanayi gelişmiş ve farklı boyut kazanmaya başlanmıştır. Rekabet gücü yüksek, sağlam, teknolojik sanayi ürünlerinin üretimi giderek artmıştır. Günümüzde birçok sektörde faaliyetler devam etmektedir. Çeşitli alanlarda sanayi kuruluşları açılmıştır.
Ülkemizdeki sanayi faaliyetleri ve dağılışı için bazı örnekler aşağıdaki gibidir;
1-Gıda Sanayi
Tarıma dayalı sanayi türüdür. Ülkemiz bir tarım coğrafyası olduğu için en fazla gelişme gösteren sanayi birimidir. Ülkemizde bulunan tarım sanayi faaliyetlerine ait tesisler şunlardır:
- Şeker fabrikaları (ülke geneli),
- Zeytinyağı fabrikaları (Güney Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgeleri),
- Ayçiçek yağı fabrikaları (Karadeniz ve Trakya),
- Un fabrikaları, makarna ve bisküvi fabrikaları (ülke geneli),
- Salça ve konserve fabrikaları (Ege, Akdeniz bölgeleri ve Marmara),
- Süt ürünleri fabrikaları (Sakarya, Düzce, İzmir, Kars, İstanbul).
- Çay fabrikaları (Rize ve çevresi),
2-Kimya Sanayi
Ülkemizdeki diğer sanayi kollarına göre daha geç gelişme göstermiştir. Kalifiye elemana ve büyük sermayelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bazı örnekler;
- Petrol rafinerisi: İzmir (Aliağa Petrol rafinerisi), Mersin (Ataş petrol rafinerisi), İzmit (Tüpraş petrol rafinerisi), Batman (Batman Petrol rafinerisi), Kırıkkale (Orta Anadolu petrol rafinerisi).
- Gübre sanayisi: Bandırma, Konya, Mersin, İzmir, Hatay
- İlaç sanayisi: Marmara Bölgesi
- Boya Sanayi: İzmir, Mersin ve İstanbul
3-Dokuma Sanayisi
Türkiye’deki en gelişmiş sanayi kolları arasındadır. Başlıca kuruluşlar:
- Keten dokuma: Kastamonu Taşköprü’de
- Pamuklu dokuma sanayi: İstanbul, İzmir, Adana, Antalya, Nazilli (Aydın), Denizli, Bursa ve Kayseri
- İpekli dokuma: İstanbul, Bursa ve Gemlik
- Yünlü dokuma sanayi: Bursa, İzmir, İstanbul ve Hereke (Kocaeli)
- Deri ve Kösele: İstanbul, Gaziantep ve İzmir
- Tekstil: İstanbul
- Halı ve kilim dokumacılığı: Isparta, Burdur, Uşak,
4-Maden Sanayisi
Maden çeşitliliği bakımından ülkemiz oldukça zengindir. Ancak rezervlerinin az olması sebebiyle maden sanayi pek fazla gelişme göstermemiştir.
- Demir-Çelik fabrikaları: Kırıkkale, Karabük, Ereğli ve İskenderun
- Bakır işleme fabrikaları: Samsun, Ergani (Artvin) ve Maden (Elazığ)
- Alüminyum tesisleri: Seydişehir (Konya)
- Boraks: Bandırma
- Krom : Antalya ve Elazığ
- Kurşun ve Çinko : Keban (Elazığ)
5-Makine Sanayisi
İstanbul, Bursa, Adapazarı, Konya, İzmit, Adana’da otomobil, otobüs ve kamyon fabrikaları bulunmaktadır.
Eskişehir ve Adapazarı’nda vagon ve lokomotif işletmeleri, İstanbul, Pendik, Tuzla, İzmir ve Gölcük’te gemi tersaneleri ve Kırıkkale’de ise savunma sanayi fabrikaları bulunmaktadır.
6-Çimento, Cam, Seramik Sanayisi
Hammaddesi kolay bulunan, taş ve topraktan elde edilen bir sanayi türüdür.
- Cam fabrikaları: İstanbul, Mersin, Sinop, Kırklareli, Denizli
- Çimento fabrikaları: Ülke geneli
- Seramik fabrikalar: Çanakkale, Bilecik, Kütahya, İstanbul, İzmir
Kaynak : Ülkemizde Bulunan Sanayi Faaliyetleri (eodev.com)